Sidamo Bensa

Asefa Dukamo Korma

Heirloom Etiyopya Türleri -74158

Doğal

2260-2360m

2023-2024

Bir Kavurmacının Yeraltından Notları: çilek tatlılığı, oolong çayı, şeftali, çiçeksi

Espresso/Demleme 

KERAMO DOĞAL, ETİYOPYA 

Keramo Yıkama İstasyonu bulunduğu yüksek rakım sayesinde kahvelere kendine has özgün kompleks bir karakter kazandırır. Kahve yemişlerinin olgunlaşması Etiyopya kahvelerinin büyük bir kısmına göre çok daha uzun sürer. Bu uzun olgunlaşma süresinin kahvelere kendine has özelliğini kattığı düşünülmektedir. Kahveler yükseltilmiş afrika yataklarında 15-20 gün boyunca kurutulur. 

Güzeller güzeli Bombe dağlarında yaşayan Keramolu yetiştiriciler kahvelerinin Daye Bensa'nın Keramo yıkama istasyonuna getirirler. Bu yetiştiricilerin sayısı yaklaşık 1550 civarındadır. Daye Bensa 2006 yılında Asefa ve Mukugeta kardeşler tarafından kurulan bir kahve ihracat firmasıdır. Kardeşler geniş tecrübelerini Sidama bölgesindeki çiftçilerin ürünlerini toplayıp pazarlamak üzere kullanmaya başlamışlardır. 

Deniz seviyesisnde 2360 metre gibi çok yüksek bir rakımda yetişen kahveler çok yoğun bir çekirdek yapısına sahiptir, yüksek rakımın getirdiği yavaş olgunlaşma sayesinde daha uniform ve küçük elek boyutunda çekirdekler elde edilir. 

2020 yılında Daye Bensa, Gatte çiftliğine yetiştirilen ve Shantawene yıkama istasyonunda işlenen  Addefa Dukamo Natural kahvesi ile Etiyopua Cup of Excellence yarışmasında 7.liği etmiştir. 2021 yılında ise yine Hamasho adlı kahve ile 8.liğe uzanmıştır. 

Tarihçe

Etiyopya kahve üreticisi ülkeler arasında efsanevi bir statüye sahiptir. Bu statü sadece Arabica cinsi kahvenin doğum yeri olmasından değil, aynı zamanda basitçe kahve dünyasında eşi benzeri olmayan bir ülke olmasından da kaynaklanır. Sonradan kahve yetiştirilmeye başlanan çoğu ülkenin aksine, kahve sömürgeleşme neticesinde para kaynağı bir ürün olarak boy göstermemiştir. Aksine Etiyopya’da günlük yaşamın bir parçası olarak ekilir, yetiştirilir ve içilir. Bu kahvenin yabanıl bir bitki olarak keşfedildiği ve akabinde hem kişisel tüketim hem de ticari bir ürün olarak yetiştirilmeye başlandığı yüzyıllardır böyledir.

Dışarıdan bakan biri için bu durum Etiyopya kahvesinin önemini kültürel, politik, ekonomik anlamda ve ve sıradan bir gıda ürünü olarak idrak etmeyi daha da karmaşık hale getirecektir. Buna bir de Etiyopya’daki kahvelerin genetik çeşitliliğin dünyanın diğer ülkelerdekilerle kıyas kaldırmayacak kadar fazla olması - %99 daha fazladır- gerçeği de eklenince, Etiyopya kahveseverlerin rüyası olarak karşımıza çıkmaktadır. Dünya’da Etiyopya kahvesinden başka uğrunda yüceltici konuşmalar yapılan ve romantize edilen bir kahve daha yoktur.

Etiyopya’da kahve üretiminin en özgün yönlerinden biri de yerel tüketimin bir hayli yüksek olmasıdır. Çünkü bu içecek Etiyopyalı’ların günlük yaşamında çok önemli bir yere sahiptir ve ülkede yıllık 6.5 milyon çuval olan kahve üretiminin neredeyse yarısı iç pazarda tüketilirken, yaklaşık 3.5 milyon çuvalı ise ihraç edilmektedir.

Etiyopya’da kahve halen sıklıkla bir ritüel eşliğinde ailelerin, arkadaşların,toplulukların bir araya gelmesinde önemli bir yere sahiptir. Ailenin önde gelen kadınları geleneksel olarak kahveleri bir tavada kavurur ve hazırlamadan hemen önce taze olarak öğütüp jebana denilen demlikle sıcak su ile demlerler. Demlenen sert kahve küçük bardaklara dökülür ve üzerine kaynar su ilave edilerek iki kez daha servis edilebilir. Bu süreç baştan sona yaklaşık bir saat almaktadır ve misafirperverliğin ve arkadaşlığın bir göstergesi olarak kabul edilmektedir.

Etiyopya’daki çiftçilerin çoğunluğu 1 hektardan daha küçük topraklara sahiptir ve buralarda aynı zamanda kendi gıdalarını da yetiştirmektedirler. Ülkede hayalimizde canlandırdığımız gibi geniş alanlarda yapılan bir üretim değil daha ziyade kahve ağaçlarının bahçede veya orman ortamında yetiştirildiği bir üretim söz konusu olduğundan, bu kahvelere “bahçe kahvesi “ demek daha yerinde olacaktır. Özel mülkiyete ait az sayıda kahve tarlası ya da kooperatiflere ait küçük ve orta ölçekli çiftlikler mevcut olsa da, ortalama bir çiftçi ticari anlamda çok az miktarda kahve üretebilmektedir.

İşlem ve Profil

Etiyopya’da kahveyi pazara hazırlamanın bir kaç çeşit yolu vardır. Yevmiye ödenen işçgücü ile yönetilen özel mülkiyete ait büyük çiftliklerde kahveler doğrudan orada toplanır, işlenir ve tasnif edilir. Yelpazenin diğer ucunda ise çiftçi ‘’bahçe kahvesini’’ yemiş halinde en yakın veya en müsait yıkama istasyonuna götürüp satmak durumundadır. Burada kahveler diğer yetiştiricilerin kahveleri ile birlikte yıkama istasyonunun isteği doğrultusunda harmanlanıp işlenir. Öte yandan kooperatif üyesi üreticiler kahvelerini tarttırmak ve kooperatif tarafından satın alınması için hasatlarını ilgili yıkama istasyonuna getirirler ki, kooperatifin üye listeleri sayesinde bu aşamada üretici seviyesinde izlenebilirlik daha olasıdır.

Etiyopya kahve profilleri tür, işleme yöntemi ve mikro-bölge olmak üzere birkaç farklı faktöre bağlı olarak değişkenlik gösterir. Genel kural olarak, doğal işlenmiş kahveler daha belirgin meyve ve yoğun çikolata tonlarına, şarabımsı bir karaktere ve şurubumsu gövdeye sahiptir. Yıkanarak işlenen kahveler ise daha hafif bir gövdeye ve daha belirgin bir asiditeye sahipse de, karakteristik özellikleri her kahveye göre yine de farklılık gösterebilmektedir.

Harrar kahveleri neredeyse her zaman doğal veya ağaçta kurutularak işlenmektedir ve belirgin şekilde çikolata ve fındıksı tat profili barındırmaktadır. Kabaca yetiştiği kurak iklim özelliklerini yansıttığını söylemek mümkündür.

Sidama Güneyde büyük bir kahve üretim bölgesidir ve Guji ile ünlü Yirgacheffe de bu bölgede yer almaktadır.
Sidama bölgesinde yer alan Yirgacheffe mikro bölgelerindeki kahve profili kırılımını inceleyelim;
Adado: Dengeli bir yapı oluşturan narenciye ve floral tatlara eşlik eden zarif çekirdekli meyveler,
Aricha: Kompleks ve tropikal meyvelere yakın tatlar, meyve suyumsu ve çiçeksi, şekerimsi bir tatlılık
Beriti: Baskın çiçeksiliği izleyen kremamsı bir narenciye tadı
Chelchele: Daha ziyade karameli anımsatan karamelize şeker tatlılığı; badem ve çiçeksi, alttan hissedilen narenciye.
Kochere: Meyve çayı ve takiben narenciye ve çekirdekli meyveler
Konga: Şeftali ve kayısı, dahası çiçeksi çekirdekli meyveler ve eşliğinde güçlü mayhoş bir asidite.

Etiyopya’da Habeşistan dilinden kaynaklanan yer isimleri için bir çok karmaşıklık söz konusu olabilir. Dolayısı ile örneklendirmek gerekirse Yirgacheffe bölgesi için Yirgachefe veya Yirga Chefe gibi farklı yazılımlar kullanmak yanlış olmayacaktır. Café Imports Yirgacheffe ismini kurumsal olarak tercih etmiştir ve bu şekilde kullanacaktır.

Öte yandan Sidama ve Sidamo isimleri de aynı şekilde fonetik açıdan farklılık göstermektedir. Fakat Sidamo kelimesi kimi zaman bir çeşit aşağılama gibi duyulabileceğinden Café Imports Sidama’yı kullanmayı tercih ediyor.

Etiyopya Ticaret Borsası

Etiyopya Emtia Borsası (ECX), Etiyopya hükümeti tarafından 2008 yılında fasulye, mısır, kahve ve buğday gibi farklı ürünler yetiştiren çiftçilerin demokratik bir şekilde pazar yerlerine ulaşımını sağlamayı hedefleyen bir yapı olarak kurulmuştur. Etiyopya çiftçileri genel olarak sahip oldukları küçük topraklarında günlük ihtiyaçları doğrultusunda üretim yapmaktadırlar ve ancak üretimlerinden arta kalanlar varsa satmayı düşünmektedirler. Hal böyle olunca tarım sektöründe sağlıklı ve dengeli bir şekilde ekonomik büyümeyi yakalayabilmek adına sektöre eşitlikçi düzenlemeler getirmek oldukça mantıklı bir yaklaşım olmuştur.

ECX üreticilere açık, kamusal ve güvenilir pazara erişebilme olanağı sunarak ürünlerini görece daha dengeli fiyatlara satabilme imkanı sunmaktadır. ECX kurallarına göre özel mülk çiftliklerde ve kooperatiflerde üretilen kahveler dışındaki tüm kahveler borsada satışa sunulmalıdır. Bu da çiftçilere fiyat ve satış garantisi sunmaktadır. Öte yandan bu sistem ne yazık ki – bölge ve tasniflendirmeye dair en basit bilgiler dışında kahvelerin izlenebilirliğini ortadan kaldırdığı için- nitelikli kahve olgusunun yitirilmesine ve herhangi bir ticari emtia gibi muamele görmesine neden olmaktadır.
Emtia tanımının gereği olarak kahveler birbirlerinin yerini doldurabilir olmalıdır. Örneğin, Aralık ayında borsada alınan 100 çuval Yirgacheffe grade 1 yıkanmış kahve, Ağustos ayında alınan 100 çuval Yirgacheffe grade 1 yıkanmış kahve ile aynı kalitede olmalıdır. Kahvelerin tasniflendirilmesi homojenliklerine, temizliklerine, kusurlarının var olup olmadığına göre yapılmaktadır ve tat profili dikkate alınmamaktadır.

Nitelikli kahve endüstrisinin bir dizi girişimi ve yapılan görüşmeler neticesinde kahveler satın alındıktan sonra hangi yıkama istasyonundan geldiklerine dair bilgi verilmesi konusunda anlaşmaya varılmıştır. Fakat üretici kademesine inmek maalesef imkansızdır.

Mart 2017’de ECX yönetimi doğrudan bireysel yıkama istasyonlarından satış yapılması konusunda oy birliğiyle karar almıştır. Böylece sadece izlenebilirliğin değil aynı zamanda da satın alımlarda yinelenebilirliğinin ve tedarik zincirinde ilişkilerin daha iyi noktalara getirilebilmesinin önü açılmıştır. Bunun yanında çiftçilere ürünleri için daha fazla para ödenmesi konusunda da fırsat yaratılmıştır. İzlenebilirliğin artmasının ve doğrudan ticaret modelinin yaygınlaşmasının Etiyopya nitelikli kahve piyasasında ne gibi etkiler yaratacağı henüz bilinmemektedir fakat sektör oyuncuları konu hakkında oldukça iyimserdir.